Il-proliferazzjoni tal-algi li jagħmlu l-ħsara u l-effetti tagħhom fl-ibħra kostali tat-Tramuntana tal-Ewropa

Il-proliferazzjoni tal-algi dannużi (HAB) huma fenomeni rikorrenti fit-Tramuntana tal-Ewropa tul il-kosti tal-Baħar Baltiku, Kattegat-Skagerrak, il-Lvant tal-Baħar tat-Tramuntana, il-Baħar Norveġiż u l-Baħar Barents. Dawn l-HABs ikkawżaw telf enormi okkażjonali għall-industrija tal-akkwakultura u affettwaw b’mod kroniku l-interessi soċjoekonomiċi b’diversi modi. Din l-analiżi tal-istatus tagħti ħarsa ġenerali lejn l-avvenimenti storiċi tal-HAB u tiġbor fil-qosor ir-rapporti lid-Database ta’ Avvenimenti ta’ Algi Perikolużi mill-1986 sal-aħħar tas-sena 2019 u l-osservazzjonijiet li saru fi programmi ta’ monitoraġġ fit-tul ta’ fitoplankton u ta’ fitoplankton potenzjalment ta’ ħsara u ta’ fitotossini fil-frott tal-baħar bivalvi. Il-gruppi tassonomiċi ewlenin tal-HAB li jikkawżaw mortalitajiet tal-ħut fir-reġjun jinkludu l-proliferazzjoni tal-prymnesiophyte Chrysochromulina lead beateri fit-Tramuntana tan-Norveġja fl-1991 u fl-2019, li jirriżultaw f’telf ekonomiku kbir għall-pixxikulturi. Fjamma tal-prymesiophyte Prymnesium polylepis (syn. Chrysochromulina polylepis) fil-Kattegat-Skagerrak fl-1988 kien ta’ tfixkil tal-ekosistema. Il-proliferazzjoni tal-prymnesiophyte Phaeocystis spp. ikkawżaw akkumulazzjonijiet ta’ ragħwa fuq il-bajjiet fil-Lbiċ tal-Baħar tat-Tramuntana u fil-kosti tal-Baħar Wadden u l-mortalità tal-frott tal-baħar bil-qoxra ġiet marbuta mal-okkorrenza tagħhom. Il-mortalità tal-frott tal-baħar bil-qoxra marbuta mal-avvenimenti tal-HAB ġiet osservata fl-ilmijiet tal-estwarji assoċjati mal-influss tal-ilma min-Nofsinhar tal-Baħar tat-Tramuntana. L-ewwel fjamma tal-ġeneru tad-dittiokofiti Pseudochattonella ġiet osservata fl-1998, u minn dak iż-żmien’ l hawn tali proliferazzjoni ġiet osservata f’densitajiet għoljin ta’ ċelloli fir-rebbiegħa li kkawżaw mortalitajiet tal-ħut xi snin. Dinoflagellates, primarjament Dinophysis spp., irendu b’mod intermittenti konċentrazzjonijiet ta’ Tossini Dijarfetiċi tal-Frott tal-Baħar (DST) fil-maskli blu, Mytilus edulis,’il fuq mil-limiti regolatorji tul il-kosti tan-Norveġja, id-Danimarka u l-kosta tal-Punent Żvediża. Bħala medja, il-livelli tat-TSD fil-frott tal-baħar bil-qoxra naqsu tul il-kosti Żvediżi u Norveġiżi ta’ Skagerrak minn madwar l-2006, li jikkoinċidu ma’ tnaqqis fl-abbundanza taċ-ċelloli ta’ D. acuta. Fost id-dinoflagellati, l-ispeċijiet Alexandrium huma s-sors ewlieni ta’ Tossini Paralittiċi tal-Molji (PST) fir-reġjun. Il-konċentrazzjonijiet tal-PST ogħla mil-livelli regolatorji kienu rari fi Skagerrak-Kattegat matul il-perjodu ta’ rieżami ta’ tliet dekadali, iżda sejbiet frekwenti u spiss abbundanti ta’ ċisti tal-mistrieħ ta’ Alexandrium fis-sedimenti tas-superfiċje jindikaw riskju potenzjali għoli għall-proliferazzjoni. Il-livelli tal-PST ta’ spiss ogħla mil-limiti regolatorji tul il-kosta tal-Punent tan-Norveġja huma assoċjati ma’ A. catenella (ribotype Group 1) bħala l-produttur ewlieni tat-tossina. Speċijiet oħra ta’ Alexandrium, bħal A. ostenfeldii u A. minutum, huma kapaċi jipproduċu PST fost xi popolazzjonijiet iżda normalment ma jkunux assoċjati ma’ avvenimenti tal-PSP fir-reġjun. L-abbundanza taċ-ċelloli ta’ A. pseudogonyaulax, produttur tal-Lichthyotoxin gonjodomin (GD), żdiedet fi Skagerrak-Kattegat mill-2010, u tista’ tikkostitwixxi theddida emerġenti. Id-dinoflagellate Azadinium spp. kienu marbuta b’mod inekwivoku mal-preżenza ta’ tossini azaspiracid (AZT) responsabbli għall-Azaspiracid Shellfish Poisoning (AZP) fit-Tramuntana tal-Ewropa. Dawn it-tossini nstabu fil-frott tal-baħar bivalvi f’konċentrazzjonijiet ogħla mil-limiti regolatorji għall-ewwel darba fin-Norveġja fil-maskli blu fl-2005 u fl-Iżvezja fil-maskli blu u l-gajdri (Ostrea edulis u Crassostrea gigas) fl-2018. Ċerti membri tal-ġenus diatomiku Pseudo-nitzschia jipproduċu l-aċidu domojku newrotossina u l-analogi magħrufa bħala Tossini tal-Mollozz Amneżiku (AST). Il-proliferazzjoni ta’ Pseudo-nitzschia kienet komuni fil-Baħar tat-Tramuntana u fi Skagerrak-Kattegat, iżda l-livelli ta’ AST fil-frott tal-baħar bivalvi rarament kienu ogħla mil-limiti regolatorji matul il-perjodu ta’ rieżami. Il-proliferazzjoni taċ-ċjanobatterji tas-sajf fil-Baħar Baltiku hija ta’ tħassib l-aktar għat-turiżmu billi tikkawża ħmieġ massiv tal-ilma għall-għawm u l-bajjiet. Uħud miċ-ċjanobatterji jipproduċu tossini, eż. Nodularia spumigena, produttur ta’ nodularina, li tista’ tkun problema ta’ saħħa tal-bniedem u tikkawża mortalitajiet okkażjonali tal-klieb. Ir-reġjuni kostali u tal-baħar fuq l-ixkaffa fit-Tramuntana tal-Ewropa jipprovdu provvista ewlenija ta’ frott tal-baħar, benesseri soċjoekonomiku u servizzi tal-ekosistema. Iż-żieda fl-influwenza antropoġenika u t-tibdil fil-klima joħolqu fatturi ta’ stress ambjentali li jikkawżaw bidliet fil-bijoġeografija u l-intensità tal-HABs. Il-monitoraġġ kontinwu tal-HAB u tal-filotossini u t-tħaddim ta’ bażijiet tad-data storiċi bħall-HAEDAT jipprovdu mhux biss rapport tal-istatus kontinwu iżda jipprovdu wkoll mod kif jiġu interpretati l-kawżi u l-mekkaniżmi tal-HABs.