Προώθηση της χωρικής απόδοσης στον θαλάσσιο χώρο, σε έναν κοινωνικά βιώσιμο τρόπο: Διδάγματα από την αξιολόγηση πολλαπλών χρήσεων στην περιοχή της Μεσογείου

Στο πλαίσιο της αυξανόμενης απαίτησης για θαλάσσιο χώρο και της επιδίωξης θαλάσσιας «χωρικής αποδοτικότητας», καθίσταται αναγκαία η πολυχρήση (MU) για τη συγκέντρωση περισσότερο ή λιγότερο συμβατών θαλάσσιων χρήσεων. Στο παρόν έγγραφο, αξιολογείται στην Ελλάδα το δυναμικό της ήπιας ΜΣ που αφορά την αλιεία μικρής κλίμακας, τον τουρισμό και τη διατήρηση της φύσης που σχετίζονται με προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές (ΠΘΠ), οι οποίες απαντώνται ευρέως στη λεκάνη της Μεσογείου. Παρά το γεγονός ότι η έννοια της ΜΣ δεν περιλαμβάνεται ακόμη ούτε στους νόμους για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (ΘΧΣ) ούτε στα στρατηγικά έγγραφα πολιτικής, κυρίως λόγω της κυριαρχίας των χερσαίων χωροταξικών σχεδίων που ευνοούν αποκλειστικά δικαιώματα άκρως ανταγωνιστικών και επεκτατικών θαλάσσιων δραστηριοτήτων (π.χ. υδατοκαλλιέργεια), η ανωτέρω ΜΣ εφαρμόζεται όλο και περισσότερο από τις τοπικές κοινότητες ως κοινωνικοοικονομικό μέσο (αλιευτικός τουρισμός), το οποίο μπορεί επίσης περιστασιακά να προσανατολίζεται στη διατήρηση της φύσης. Μετά την ανάλυση «Οδηγοί, Προστιθέμενες Αξίες, Φραγμοί και Αρνητικές Επιπτώσεις» (Dabi), αποκαλύφθηκε ένα φάσμα προκλήσεων/περιορισμών και ευκαιριών για την εφαρμογή της υπό μελέτη ΜΣ, ομαδοποιημένων σε κοινωνικοοικονομικούς, περιβαλλοντικούς, πολιτικορυθμιστικούς και τεχνολογικούς παράγοντες που μπορούν να καταστήσουν δυνατή ή να υπονομεύσουν την εν λόγω ΜΣ στις ελληνικές θάλασσες. Το έγγραφο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει τεράστιο δυναμικό για την ανάπτυξη της εν λόγω ΜΣ σε περιοχές που εξαρτώνται από την αλιεία, σύμφωνα με τη μακρόχρονη παράδοση της αλιείας μικρής κλίμακας, η οποία, παρά την παρακμή της, εξακολουθεί να είναι μία από τις σημαντικότερες μεταξύ εκείνων που ασκούνται στην παράκτια ζώνη και στις απομακρυσμένες και νησιωτικές κοινότητες, καθορίζοντας ουσιαστικά την ιδιαίτερη κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα. Επιπλέον, η αλιεία μικρής κλίμακας έχει χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ενώ οι τουρίστες και οι τοπικές κοινότητες σταδιακά προσανατολίζονται περισσότερο στη διατήρηση. Ως εκ τούτου, η ΜΣ επισημαίνεται ως εργαλείο για τη βιώσιμη χρήση του θαλάσσιου χώρου που στηρίζει το θεματολόγιο για τη γαλάζια ανάπτυξη και επανασυνδέει το φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο στη θάλασσα, επαναπροσδιορίζοντας έτσι και τον ρόλο των αλιέων που υπό δίκαιες συνθήκες μπορούν να καταστούν υπερασπιστές της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και βασικοί παράγοντες για τη βιώσιμη διαχείριση των αλιευτικών αποθεμάτων και οικοσυστημάτων στις προστατευόμενες περιοχές.