Podejście UE do stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych u zwierząt opiera się przede wszystkim na rygorystycznych środkach regulacyjnych zawartych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/6 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych, a także w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/4 z dnia 11 grudnia 2018 r. w odniesieniu do podawania weterynaryjnych produktów leczniczych w szczególności za pośrednictwem paszy leczniczej. Unijne ramy regulacyjne zakazują stosowania antybiotyków w celu wspierania wzrostu lub zwiększenia plonów. Stosowanie wszystkich środków przeciwdrobnoustrojowych jest wydawane na receptę weterynaryjną po przeprowadzeniu badania klinicznego lub jakiejkolwiek innej właściwej oceny przez lekarza weterynarii. Niektóre środki przeciwdrobnoustrojowe nie mogą być stosowane u zwierząt, ponieważ są zarezerwowane do leczenia niektórych zakażeń u ludzi. Profilaktyczne stosowanie antybiotyków jest dozwolone wyłącznie w odniesieniu do pojedynczego zwierzęcia, w wyjątkowych przypadkach i w ściśle określonych okolicznościach. Ponadto na szczeblu UE ustanawia się system nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii obejmujący współpracę między państwami członkowskimi, Komisją, Europejską Agencją Leków i posiadaczami pozwoleń na dopuszczenie do obrotu w celu wykonywania zadań związanych z bezpieczeństwem i skutecznością dopuszczonych do obrotu produktów weterynaryjnych.
Do 2022 r. unijna sprzedaż weterynaryjnych leków przeciwdrobnoustrojowych dla zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, w tym zwierząt wodnych, od których lub z których pozyskuje się żywność, była monitorowana na zasadzie dobrowolności. Od 2023 r. sprzedaż jest monitorowana w ramach nowego, prawnie wiążącego systemu. Dane te wykorzystuje się do śledzenia postępów w realizacji ambitnego celu, jakim jest zmniejszenie do 2030 r. o 50 % całkowitej sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych dla zwierząt gospodarskich i w akwakulturze w UE w porównaniu z 2018 r. (https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:ea0f9f73-9ab2-11ea-9…). Od 2026 r. państwa członkowskie mają gromadzić dane na temat stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych u ryb w podziale na kategorie (łosoś atlantycki, pstrąg tęczowy, morlesz bogar, labrak europejski, karp). Te dane dotyczące stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych powinny stanowić podstawę do określenia ukierunkowanych środków przeciwko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
W „Strategicznych wytycznych dotyczących bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE na lata 2021–2030” podkreślono potrzebę zmniejszenia zależności od antybiotyków poprzez wzmocnione praktyki hodowlane. Praktyki te, mające na celu promowanie dobrostanu zwierząt i zapobiegania chorobom, mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia ryzyka związanego ze stosowaniem antybiotyków i wyeliminowania niewłaściwego stosowania antybiotyków, przy jednoczesnym dostosowaniu się do celów środowiskowych i celów w zakresie zdrowia publicznego.
W lipcu 2022 r. Komisja i państwa członkowskie uznały oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe za jedno z trzech głównych priorytetowych zagrożeń dla zdrowia. Opublikowano kompleksowe sprawozdanie na temat krajowych planów działania „Jedno zdrowie” państw członkowskich na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (https://health.ec.europa.eu/publications/overview-report-member-states-…) (kwestia „Jedno zdrowie”, co oznacza, że obejmuje ono zdrowie ludzi, zdrowie zwierząt, zdrowie roślin i środowisko oraz stanowi wieloaspektowe transgraniczne zagrożenie zdrowia, któremu nie można zaradzić samodzielnie ani przez poszczególne kraje).
26 kwietnia 2023 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie intensyfikacji działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ramach podejścia „Jedno zdrowie”, w którym zachęca się państwa członkowskie do podejmowania środków w celu poprawy zdrowia i dobrostanu zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, takich jak ryby utrzymywane w gospodarstwie rybackim, aby ograniczyć występowanie i rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych w rolnictwie, a następnie zmniejszyć potrzebę stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych. 13 czerwca 2023 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie intensyfikacji działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przy zastosowaniu podejścia „Jedno zdrowie” (https://health.ec.europa.eu/publications/council-recommendation-steppin…). Zalecenia te mają na celu wspieranie rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych poprzez określenie konkretnych celów w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i konsumpcji środków przeciwdrobnoustrojowych w zdrowiu ludzi. Zachęca się w nich również państwa członkowskie do podejmowania środków mających na celu poprawę zdrowia i dobrostanu zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, takich jak ryby utrzymywane w warunkach fermowych, aby ograniczyć występowanie i rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych w rolnictwie, a następnie zmniejszyć potrzebę stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych.
Jak wspomniano w sekcjach 8 i 9 zalecenia w sprawie intensyfikacji działań UE na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przy zastosowaniu podejścia „Jedno zdrowie”, niektóre strategie mające na celu zmniejszenie zależności od antybiotyków w akwakulturze są następujące: przyjęcie środków zapobiegania chorobom zakaźnym i ich zwalczania; przyjęcie środków bioasekuracji w gospodarstwach rybackich, co jest obowiązkiem podmiotów zgodnie z art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt (Prawo o zdrowiu zwierząt); wspieranie technik hodowlanych w akwakulturze w celu rozwoju szczepów odpornych na choroby; IV) promowanie stosowania szczepień i rozwiązań alternatywnych w celu zapobiegania niektórym chorobom (szczepionki oferują ukierunkowaną odporność na określone patogeny; wiążą się one jednak z wyzwaniami takimi jak ograniczenia specyficzne dla danego gatunku); promowanie rozwoju i stosowania innowacyjnych dodatków paszowych, w tym dodatków paszowych, w celu poprawy stanu fizjologicznego zwierząt, takich jak pasze na bazie owadów (pasze te są bogate w białko, chitynę i związki bioaktywne (np. kwas laurynowy), które mogą zwiększyć różnorodność mikrobioty jelitowej, poprawić odporność na choroby i zmniejszyć zależność od mączki rybnej), probiotyki (probiotyki, takie jak bacillus i lactobacillus, zwiększają odporność, wzrost i tolerancję na stres przy jednoczesnym wyeliminowaniu patogenów, prebiotyki (prebiotyki np. fruktooligosacharydy (FOS) i mannanoligosaacharydy (MOS) selektywnie stymulują pożyteczne bakterie jelitowe, poprawiając wchłanianie składników odżywczych i reakcje odpornościowe) oraz symbioty (które łączą probiotyki i prebiotyki, synergiczne zwiększenie odporności na choroby, morfologię jelitową i równowagę mikrobiomu); VI) zapewnienie ustawicznego szkolenia w zakresie wiedzy na temat zapobiegania zakażeniom i ich kontroli oraz bioasekuracji wszystkich pracowników gospodarstw rybackich (również zgodnie z art. 11 rozporządzenia (UE) 2016/429); zapewnienie właściwego gospodarowania osadami w celu zapobiegania chorobom i innym czynnikom chorobotwórczym.
Te alternatywne strategie są zgodne z wytycznymi FAO/WHO, promując przyjazne dla środowiska praktyki akwakultury, które poprawiają zdrowie ryb, minimalizują odpady i zmniejszają szkody ekologiczne.
Aby wzmocnić ramy regulacyjne UE, państwa członkowskie wdrażają wieloletnie krajowe plany strategiczne na rzecz akwakultury uwzględniające cele w zakresie ograniczenia oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, często wspierane ze środków Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury (EFMRA). Plany te mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa biologicznego, promowanie programów szczepień i wspieranie inwestycji w terapie alternatywne.
UE zapewnia również finansowanie projektów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe w sektorze akwakultury („Horyzont Europa” i EFMRA). Na przykład Cure4Aqua-koncentrowanie się na opracowywaniu biopochodnych alternatyw dla antybiotyków i NeoGiANT, które waloryzuje produkty uboczne pochodzenia rolniczego w naturalne formy użytkowe środków przeciwdrobnoustrojowych.