Akwakultura w UE
Wspólna polityka rybołówstwa Unii Europejskiej (WPRyb) definiuje akwakulturę jako „hodowlę lub uprawę organizmów wodnych przy użyciu technik mających na celu zwiększenie produkcji danych organizmów poza naturalną zdolność środowiska, w przypadku gdy organizmy te pozostają własnością osoby fizycznej lub prawnej na etapie hodowli i hodowli, aż do zbioru włącznie”.
Akwakultura jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów produkcji żywności na świecie i coraz ważniejszym czynnikiem przyczyniającym się do światowego zaopatrzenia w żywność i wzrostu gospodarczego. W Europie akwakultura odgrywa kluczową rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym obszarów przybrzeżnych i rzecznych oraz w ochronie morskiej rzeki i kultury rybołówstwa. W 2020 r. unijny sektor akwakultury osiągnął 1,2 mln ton wielkości sprzedaży i 3,9 mld EUR pod względem wartości obrotu i zatrudniał bezpośrednio około 57 tys. osób pracujących dla około 14 tys. przedsiębiorstw. Są to przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa, które są zazwyczaj własnością rodzinną (STECF 22-17).
67 % produkcji akwakultury w UE koncentruje się w czterech państwach członkowskich, a mianowicie we Francji, Grecji, Hiszpanii i we Włoszech. Ponad połowa całkowitej wielkości produkcji akwakultury dotyczy skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych, natomiast ryby morskie i słodkowodne stanowią około 21 % i 28 % całkowitej wielkości produkcji. W szczególności najbardziej uprawianymi gatunkami są omułki, pstrągi, ostrygi, morlesz, labraks, karp i tuńczyk (infografika UE dotycząca akwakultury – rozwój społeczno-gospodarczy (2008–2020)).
Podstawą prawną unijnej polityki akwakultury jest WPRyb z 2013 r., której celem jest wspieranie wzrostu unijnego sektora akwakultury, przy jednoczesnym zapewnieniu jego zrównoważonego rozwoju gospodarczego, środowiskowego i społecznego, aby zapewnić obywatelom UE źródło zdrowej żywności i przyczynić się do bezpieczeństwa żywnościowego. W szczególności w art. 34 „Promowanie zrównoważonej akwakultury” ustanowiono otwartą metodę koordynacji między państwami członkowskimi w oparciu o strategiczne wytyczne Komisji dotyczące bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE (po raz pierwszy przyjęte w 2013 r. i zmienione w 2021 r.). Wytyczne te stanowią główny filar strategicznej koordynacji polityki akwakultury w Unii i mają na celu stworzenie konkurencyjnego i odpornego unijnego sektora akwakultury; uczestniczy w transformacji ekologicznej; zapewnia akceptację społeczną i informowanie konsumentów; zwiększa wiedzę i innowacje. Na tej podstawie państwa członkowskie zostały poproszone o dokonanie przeglądu swoich wieloletnich krajowych planów strategicznych w dziedzinie akwakultury, w których muszą określić swoje plany, cele i odpowiednie środki na rzecz promowania i rozwoju zrównoważonej akwakultury na swoim terytorium. Opublikowane MNSP, w tym streszczenie w języku angielskim, można znaleźć w sekcji Informacje o krajach na stronie internetowej AAM.
Wdrażanie strategicznych wytycznych i MNSP jest wspierane ze środków udostępnionych w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMRA), który trwa od 2021 r. do 2027 r. Inne unijne programy finansowania, takie jak „Horyzont Europa” czy BlueInvest II, również finansują badania i projekty związane z akwakulturą.
Więcej informacji na temat unijnego sektora akwakultury można znaleźć pod następującymi linkami:
- Dyrekcja Generalna Komisji ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa (DG MARE)
- Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa (STECF) – unijny sektor akwakultury – sprawozdanie gospodarcze za 2022 r. (STECF 22–17)
Unijny mechanizm pomocy w zakresie akwakultury
Unijny mechanizm pomocy w zakresie akwakultury (AAM) ma na celu wspieranie państw członkowskich, sektora akwakultury i innych odpowiednich zainteresowanych stron we wdrażaniu strategicznych wytycznych na lata 2021–2030 dotyczących bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE poprzez zapewnienie pomocy logistycznej, administracyjnej i technicznej, a także punktu kompleksowej obsługi w zakresie wiedzy i praktyk na temat zrównoważonej akwakultury w UE.
Mechanizm pomocy jest częścią umowy o świadczenie usług zarządzanej wspólnie przez Europejską Agencję Wykonawczą ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA) i DG MARE. Konsorcjum jest koordynowane przez NTT DATA, Poseidon, SCOPE – Netcompany, Europejskie Towarzystwo Akwakultury (EAS) oraz Europejską Platformę Technologii i Innowacji w dziedzinie Akwakultury (EATIP). Umowa o świadczenie usług rozpoczęła się w lipcu 2024 r. i będzie obowiązywać do czerwca 2026 r.
Cele
AAM zapewnia Komisji Europejskiej i państwom członkowskim UE wsparcie logistyczne, techniczne i administracyjne we wdrażaniu nowych wytycznych strategicznych.
W szczególności dla osiągnięcia ostatecznego celu UE AAM zasadnicze znaczenie ma kilka celów:
- Gromadzenie i wymiana wiedzy, dobrych praktyk, promowanie odpowiednich wydarzeń, rozpowszechnianie wiadomości i innych informacji na temat zrównoważonej akwakultury w UE.
- Zapewnianie technicznej wiedzy fachowej na temat zrównoważonej akwakultury poprzez wspieranie Komisji Europejskiej w opracowywaniu wytycznych i dokumentów informacyjnych dotyczących różnych aspektów polityki akwakultury
- Opracowanie narzędzi szkoleniowych i narzędzi e-uczenia się na temat tych wytycznych i dokumentów informacyjnych
- Odpowiedzi na pytania państw członkowskich i zainteresowanych stron dotyczące opracowanych wytycznych
- Organizowanie wydarzeń, warsztatów, konferencji, szkoleń i spotkań technicznych skierowanych do państw członkowskich UE, sektora akwakultury i innych zainteresowanych stron w celu wsparcia wdrażania strategicznych wytycznych UE dotyczących akwakultury.