ΣΥΧΝΈΣ ΕΡΩΤΉΣΕΙΣ

Ναι, είναι εφικτό, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την τεχνική, τη μηχανική και το κόστος. Η μελλοντική ανάπτυξη της υπεράκτιας ή εκτεθειμένης ωκεάνιας υδατοκαλλιέργειας θα εξαρτηθεί από την τεχνολογία που εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση των ακραίων συνθηκών του ωκεάνιου κλίματος, τα υλικοτεχνικά προβλήματα για τη διοχέτευση ζωοτροφών και άλλων εισροών στην εκμετάλλευση, την ανάπτυξη υπεράκτιων πλατφορμών εργασίας και τον εξ αποστάσεως έλεγχο των πλατφορμών που βασίζονται στο διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT) για την επικοινωνία και τη διαχείριση των πλατφορμών με συστήματα βελτιστοποίησης που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη.

Η ολοκληρωμένη πολυφασική υδατοκαλλιέργεια (IMTA) είναι ένας τύπος υδατοκαλλιέργειας όπου πολλά υδρόβια είδη από διαφορετικά τροφικά επίπεδα (π.χ. ψάρια, φύκια, οστρακοειδή ή άλλα ασπόνδυλα) εκτρέφονται πολύ κοντά στο ίδιο σύστημα παραγωγής για τη βελτίωση της αποδοτικότητας, τη μείωση των αποβλήτων και την παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος, όπως η βιοαποκατάσταση.

Οι «Στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για μια πιο βιώσιμη και ανταγωνιστική υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ για την περίοδο 2021-2030» προωθούν την IMTA, μεταξύ άλλων τύπων υδατοκαλλιεργειών που είναι περισσότερο επωφελείς για το περιβάλλον και το κλίμα.

Η IMTA μπορεί να καλύπτει πολλούς διαφορετικούς τύπους συστημάτων υδατοκαλλιέργειας, όπως τα χερσαία συστήματα υδατοκαλλιέργειας (π.χ. τεχνητές λίμνες) και τα συστήματα δικτυωτών περιφράξεων (π.χ. συνδυασμός ιχθυοκαλλιέργειας με συστήματα εκτός πυθμένα και συστήματα στον πυθμένα για την παραγωγή δίθυρων μαλακίων και φυκιών). Ωστόσο, στόχος είναι πάντα η αύξηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της οικονομικής σταθερότητας και της κοινωνικής αποδοχής, στο πλαίσιο ολιστικών προσεγγίσεων και προσεγγίσεων κυκλικής οικονομίας.

Τα συστήματα IMTA ενισχύουν τη βιωσιμότητα της υδατοκαλλιέργειας μέσω της απομίμησης φυσικών κύκλων θρεπτικών συστατικών. Στα συστήματα αυτά, η οργανική ύλη που δεν χρησιμοποιείται από ένα είδος, όπως τα ψάρια, καθίσταται πόρος για άλλα είδη, όπως τα φύκια και τα μαλάκια, τα οποία χρησιμοποιούν τα θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθούν. Η αποτελεσματικότητα του συστήματος εξαρτάται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως τα επίπεδα θρεπτικών ουσιών στην περιοχή, η διαθεσιμότητα τροφίμων και η υδροδυναμική.

Εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές προκλήσεις όσον αφορά την έγκριση της IMTA. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, τα ζώα υδατοκαλλιέργειας δεν μπορούν να τρέφονται με απόβλητα, γεγονός που σημαίνει ότι το ισχύον νομικό πλαίσιο ακυρώνει μοντέλα όπου τα ψάρια συνδυάζονται με ορισμένα διηθηματοφάγα και εξαντλητικά είδη (χαμηλά τροφικά είδη όπως δίθυρα μαλάκια και θαλάσσια αγγούρια), τα οποία ανακυκλώνουν τα θρεπτικά συστατικά από ζωοτροφές και περιττώματα ψαριών. Για να αξιολογήσει και να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η ΕΕ χρηματοδοτεί διάφορα έργα για την IMTA, όπως το Astral (https://www.astral-project.eu/) και το AquaVitae (https://aquavitaeproject.eu/).

Το 2020, η παραγωγή υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ ανήλθε συνολικά σε 1.2 εκατ. τόνους, αξίας 3.9 δισ. EUR. Την εποχή εκείνη, τα κυριότερα είδη υδατοκαλλιέργειας που παρήχθησαν ήταν τα θαλάσσια μύδια (19 % της συνολικής παραγωγής της ΕΕ), η ιριδίζουσα πέστροφα (17 %), τα μπλε μύδια (11 %), τα στρείδια του Ειρηνικού (9 %), το πελαγίσιο λυθρίνι (8 %), τα μύδια της Μεσογείου (7 %), το λαβράκι (7 %), ο κοινός κυπρίνος (7 %) και ο ερυθρός τόνος του Ατλαντικού (3 %). Αυτά τα εννέα είδη αντιπροσωπεύουν το 87 % του βάρους της συνολικής παραγωγής υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ (ΕΤΟΕΑ 22-17-ΕΕ).

Τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ παράγονται σύμφωνα με υψηλά πρότυπα ποιότητας και βιωσιμότητας, διότι υπάρχει μεγάλος όγκος νομοθεσίας της ΕΕ που καλύπτει διάφορα ζητήματα με τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται οι υδατοκαλλιεργητές (π.χ. νομοθεσία για την υγεία των ζώων, την καλή μεταχείριση των ζώων, την ασφάλεια των τροφίμων, την ασφάλεια των ζωοτροφών, τις κτηνιατρικές αγωγές, την ποιότητα των υδάτων, νομοθεσία για την εισαγωγή μη αυτόχθονων ή απόντων σε τοπικό επίπεδο ειδών κ.λπ.).

Η έρευνα επί του θέματος αυτού βρίσκεται σε εξέλιξη. Για παράδειγμα, το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο «Διαφοροποίηση» έχει χαρακτηρίσει ως είδη τα οποία είναι πιο σημαντικά για την αύξηση της παραγωγικής διαφοροποίησης των ευρωπαϊκών υδατοκαλλιεργειών Meagre (Argyrosomus regius), Greater amberjack (Seriola dumerilii), pikeperch (Sander lucioperca), ιππόγλωσσας Ατλαντικού (Hippoglossus hippoglossus), Wreckfish (Polyprion americanus), μπαρμπούνι (Mugil cephalus). Άλλα έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ εξετάζουν επίσης τις δυνατότητες περαιτέρω διαφοροποίησης των ειδών, συμπεριλαμβανομένων των χαμηλών τροφικών ειδών (βλ. AquaVitae (https://aquavitaeproject.eu/). Η διαφοροποίηση πρέπει να πραγματοποιηθεί σε αναγνώριση της ζήτησης της αγοράς και του διεθνούς εμπορίου θαλάσσιων προϊόντων διατροφής.

Τα φύκη προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες, αλλά η παραγωγή στην Ευρώπη εξακολουθεί να είναι χαμηλή. Η Επιτροπή εξέδωσε το 2022 την ανακοίνωση με τίτλο «Προς έναν ισχυρό και βιώσιμο τομέα φυκών της ΕΕ», την αποκαλούμενη πρωτοβουλία της ΕΕ για τα φύκη (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_6899), η οποία αποσκοπεί στην απελευθέρωση του δυναμικού των φυκών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανακοίνωση προτείνει 23 δράσεις για τη δημιουργία ευκαιριών για τον κλάδο ώστε να τον βοηθήσει να εξελιχθεί σε έναν ισχυρό, βιώσιμο και αναγεννητικό τομέα ικανό να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση της ΕΕ. Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για τα φύκη, EU4Algae (https://maritime-forum.ec.europa.eu/en/frontpage/1727), έχει ως στόχο να επιταχύνει την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής βιομηχανίας φυκών και να προωθήσει τα φύκη για τη διατροφή και άλλες χρήσεις μεταξύ των καταναλωτών και των επιχειρήσεων στην ΕΕ.

Τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας αντιπροσωπεύουν το 27 % της κατανάλωσης θαλάσσιων προϊόντων διατροφής (υδατοκαλλιέργεια και αλιεία) στην ΕΕ. Τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 26 % των προϊόντων που παράγονται από τον τομέα των υδρόβιων τροφίμων (εξορυκτική αλιεία και υδατοκαλλιέργεια). Το ποσοστό των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας που καταναλώνονται στην ΕΕ και προέρχονται από την υδατοκαλλιέργεια της ΕΕ είναι 37,5 % (ισολογισμός προσφοράς, EUMOFA 2022, https://www.eumofa.eu/supply-balance).

Η συνολική παραγωγή βιολογικής υδατοκαλλιέργειας σε επίπεδο ΕΕ το 2020 εκτιμάται σε 74.032 τόνους, αντιπροσωπεύοντας το 6,4 % της συνολικής παραγωγής υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ (βιολογική υδατοκαλλιέργεια στην ΕΕ, (EUMOFA 2022, https://www.eumofa.eu/documents/20178/432372/Organic+aquaculture+in+the…).

Στην ΕΕ των 27, οι σημαντικότερες χώρες είναι η Ισπανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πολωνία με το 70 % της παραγωγής υδατοκαλλιέργειας.

Οι χώρες που συμβάλλουν περισσότερο στην ευρωπαϊκή παραγωγή (ΕΟΧ39) είναι η Νορβηγία (περίπου το 46 % της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής), ακολουθούμενες από την Ισπανία, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Οι επτά αυτές χώρες αντιπροσωπεύουν το 90 % της συνολικής παραγωγής υδατοκαλλιέργειας στην Ευρώπη. (FAO 2022).

Σε σύγκριση με την αύξηση της υδατοκαλλιέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο, η παραγωγή της ΕΕ ήταν σχεδόν στάσιμη.

Ο ρυθμός αύξησης της ιχθυοκαλλιέργειας στην ΕΕ-27 από το 2000 ήταν εξαιρετικά χαμηλός, με την ιχθυυδατοκαλλιέργεια να αυξάνεται στο 1,1 % ετησίως (μέση ετήσια ανάπτυξη) και τα είδη μαλακίων στο 2,8 %. Εάν συμπεριληφθούν η Νορβηγία και η Τουρκία, το συνολικό ποσό αυξάνεται σε 4 %. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέση ετήσια ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας είναι 4,3 %. (FAO, 2022, https://www.fao.org/fishery/en/topic/166235).

Η υδατοκαλλιέργεια ακριβείας είναι μια τεχνολογικά εξελιγμένη προσέγγιση στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, η οποία αποσκοπεί στην ενσωμάτωση προηγμένων εργαλείων και μεθοδολογιών για την ενίσχυση της αυτονομίας της παρακολούθησης τόσο των βιοτικών όσο και των αβιοτικών μεταβλητών στις εγκαταστάσεις, προωθώντας την αποτελεσματικότερη διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Στόχος είναι η αναβάθμιση των προτύπων καλής διαβίωσης των ζώων, ο μετριασμός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η ενίσχυση της οικονομικής βιωσιμότητας των εγκαταστάσεων υδατοκαλλιέργειας. Η υδατοκαλλιέργεια ακριβείας αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των παραγωγών ώστε να παρακολουθούν αποτελεσματικότερα και να τεκμηριώνουν τις βιολογικές διαδικασίες που είναι εγγενείς στις εγκαταστάσεις τους και χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση τεχνολογιών αισθητήρων αιχμής, μεθοδολογιών στατιστικής ανάλυσης και εξελιγμένων τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ).