Ceisteanna Coitianta

Nuair a dhéantar ar bhealach inbhuanaithe é, is féidir leis an dobharshaothrú cabhrú le cuid de na saincheisteanna is práinní atá romhainn sa lá atá inniu ann a réiteach.

— Cuireann dobharshaothrú bia cothaitheach agus éagsúil ar fáil do dhaonra an domhain atá ag dul i méid.

— Le dobharshaothrú, laghdaítear an gá atá le níos mó éisc fhiáine a ghabháil chun freastal ar an éileamh méadaitheach ar éisc agus, dá bhrí sin, rannchuidítear le stoic éisc a chaomhnú.

Féadann sé bia úr agus áitiúil a sholáthar. Trí bhia a sholáthar níos gaire don tomhaltóir, is féidir astaíochtaí carbóin san iompar a laghdú.

— Is féidir le dobharshaothrú bia agus beatha a tháirgeadh a bhfuil tionchar aeráide agus comhshaoil níos ísle acu ná cineálacha eile feirmeoireachta (e.g. feirmeoireacht bó-ainmhithe le haghaidh bainne nó feola). Trí níos mó bia a ithe ón dobharshaothrú, is féidir linn brú na feirmeoireachta ar an talamh a laghdú freisin.

— Is féidir le gníomhaíochtaí dobharshaothraithe a bheith ina bhfoinse ioncaim agus forbartha do phobail iargúlta chósta agus tuaithe nach bhfuil mórán roghanna malartacha ar fáil ina leith. Cuireann cineálacha áirithe dobharshaothraithe le caomhnú na n-éiceachóras agus na bithéagsúlachta (e.g. feirmeoireacht moileasc, dobharshaothrú fairsing i linnte agus i mbogaigh, agus feirmeoireacht algaí agus inveirteabrach eile). Áirítear ar na seirbhísí sin an t-uisce a ghlanadh ó chothaithigh iomarcacha agus ó ábhar orgánach nó éiceachórais agus bithéagsúlacht a chaomhnú agus a athchóiriú.

— Sula bhféadfaidh feirmeacha dobharshaothraithe feidhmiú, ní mór do tháirgeoirí dobharshaothraithe amach anseo údarú a fháil ó na húdaráis náisiúnta inniúla (d’fhéadfadh sé uaireanta go mbeadh údaráis réigiúnacha freagrach as údaruithe). Ina measúnú, seiceálann na húdaráis an bhfuil an suíomh atá beartaithe oiriúnach agus fíoraíonn siad go cúramach an tionchar a d’fhéadfadh a bheith ag an bhfeirm ar an gcomhshaol.

— Tá údarú de dhíth ar tháirgeoirí dobharshaothraithe sula n-úsáideann siad sáile nó fionnuisce le haghaidh na feirme. Nuair a fhilleann siad ar an gcomhshaol, níor cheart go dtiocfadh meath ar stádas an dobharlaigh.

Ina theannta sin, ní mór bunaíochtaí dobharshaothraithe a bheith cláraithe nó formheasta ag údaráis sláintíochta a dhéileálann le sláinte ainmhithe, agus tá oibleagáid ar an bhfeirmeoir agus ar na húdaráis sin faireachas a dhéanamh ar ghalair a d’fhéadfadh a bheith ann.

— A luaithe a fhaightear na húdaruithe uile, ní mór do tháirgeoirí dobharshaothraithe roinnt coinníollacha a chomhlíonadh chun a áirithiú go n-urramaítear an comhshaol, sláinte an duine agus sláinte ainmhithe agus leas ainmhithe le gníomhaíochtaí dobharshaothraithe.

— Ní mór d’fheirmeacha údaraithe leanúint d’fhaireachán a dhéanamh ar a dtionchar ar an gcomhshaol.

— Chun an comhshaol a chosaint, ní fhéadfaidh táirgeoirí ach beatha, táirgí glantacháin agus cógais údaraithe a úsáid.

Maidir le sláinte ainmhithe, tá sé d’oibleagáid ar fheirmeoirí freisin roinnt taifead a choinneáil, lena n-áirítear na taifid sin a bhaineann le líon na n-ainmhithe a thagann isteach ar an bhfeirm agus a fhágann an fheirm agus líon na n-ainmhithe a fhaigheann bás. Ní mór dóibh taifead a dhéanamh freisin ar na bearta a dhéanann siad chun aon bhaol galair a chosc agus a bhainistiú. Chun sláinte tomhaltóirí a chosaint, ní mór d’fheirmeoirí dobharshaothraithe cloí le rialacha dochta maidir le sláinteachas bia agus sláinte ainmhithe. Ní mór dóibh beatha údaraithe agus rialaithe amháin a úsáid.

— Tá gá le hoideas ó thréidlia chun cógais tréidliachta a úsáid, agus ní cheadaítear ach cógais tréidliachta údaraithe, agus tréimhsí aistarraingthe forordaithe agus teorainneacha iarmhar á n-urramú. Ní mór d’fheirmeoirí na cógais tréidliachta go léir a úsáideann siad a thaifeadadh agus cóip de na hoidis a choinneáil.

— Ina theannta sin, ní mór d’fheirmeoirí a chinntiú go gcaithfear go daonnachtúil le hainmhithe feirmshaothraithe ar feadh a dtimthrialla táirgthe agus le linn a maraithe agus a n-iompair.

Chun a fháil amach an féidir tionscadal dobharshaothraithe a dhéanamh i limistéar, ní mór staidéar inmharthanachta a dhéanamh ar an limistéar (e.g. infhaighteacht uisce ar ardchaighdeán, gan cur isteach ar úsáidí eile, coinníollacha maidir le láithreáin dobharshaothraithe a bhunú sa limistéar) agus ar na speicis a d’fhéadfaí a shaothrú. Tá go leor suíomhanna féideartha ann le haghaidh dobharshaothraithe (e.g. ar talamh, in uiscí cósta, amach ón gcósta, inbhir, i locháin, in aice le haibhneacha). Chun ceadúnas a fháil, tá coinníollacha difriúla ag gach suíomh agus tá na staidéir atá le déanamh difriúil. Uaireanta sainaithníonn na húdaráis inniúla limistéir a ndearnadh staidéar orthu roimhe seo inar féidir gníomhaíocht dobharshaothraithe a dhéanamh agus inar tugadh tosaíocht di, agus fágann sé sin gur tapúla a fhaightear ceadanna le haghaidh feirme sa limistéar.

Cé go bhféadfaí gach speiceas éisc a úsáid go teoiriciúil le haghaidh feirmeoireachta dobharshaothraithe, níl ach cúpla ceann acu (thart ar 10) ina gcuid thábhachtach de tháirgeadh dobharshaothraithe an Aontais faoi láthair. Go háirithe, déantar feirmeoireacht ar na speicis sin a bhfuil eolas maith ar a mbitheolaíocht agus ar féidir iad a atáirgeadh i mbraighdeanas. Ag an am céanna, ní mór éileamh margaidh a bheith ann do na speicis sin agus praghas margaidh a fhágann gur féidir leis an táirgeadh a bheith brabúsach.

Tá modhanna táirgthe an-éagsúil ann do speicis dobharshaothraithe an Aontais, is iad seo a leanas cuid de na príomhmhodhanna (tábla sonraí eacnamaíocha STECF, 2023):

— Imfháluithe, pionnaí, córais athshruthaithe agus umair do bhradáin;

— Umair agus rásbhealaí, córais athshruthaithe agus linnte breac;

— Pinn, umair, linnte, córais athshruthaithe don doingean mara agus don gharbhánach;

— Raftaí, ilsaothrú críche, loglíne le haghaidh diúilicíní;

— Linnte, umair, rásbhealaí, gáistí, ilsaothrú críche le haghaidh carbáin;

— Ar an ngrinneall, spiléar, raftaí agus ilsaothrú le haghaidh oisrí;

— Locháin, rásbhealaí, umair le haghaidh crústach;

— Ar an ngrinneall, umair agus rásbhealaí, pinn, córais athshruthaithe, ilsaothrú críche, raftaí, spiléar, umair le haghaidh feamainne;

— Bith-imoibreoirí córais oscailte nó iata le haghaidh miocralgaí.

Ina theannta sin, le linn na gcéimeanna luatha fáis, ní mór an chuid is mó de na speicis éisc agus feamainn a bheith i ngorlann agus in iasclann. Táirgtear síolta moileasc i ngorlanna nó bailítear iad ón bhfiántas.

Cosúil le haon ghníomhaíocht eacnamaíoch, bíonn tionchar ag an dobharshaothrú ar an gcomhshaol. Braitheann sé sin ar cháilíocht bhainistíocht na gníomhaíochta, ar oiriúnacht an tsuímh agus ar an gcóras táirgthe. Nuair a bhainistítear i gceart é, is féidir leis an dobharshaothrú a bheith ina mhodh táirgthe próitéine freisin a bhfuil lorg carbóin agus comhshaoil níos ísle aige ná cineálacha eile feirmeoireachta. Ina theannta sin, is féidir go leor seirbhísí éiceachórais a chur ar fáil le cineálacha áirithe dobharshaothraithe (e.g. feirmeoireacht moileasc, dobharshaothrú i linnte agus i mbogaigh, agus feirmeoireacht algaí agus inveirteabrach eile), nuair a dhéantar iad a bhainistiú go hiomchuí. Áirítear ar na seirbhísí sin ionsú cothaitheach breise agus ábhair orgánaigh ón gcomhshaol nó caomhnú agus athchóiriú éiceachóras agus bithéagsúlachta.

Le reachtaíocht chomhshaoil an Aontais agus le reachtaíocht cur chun feidhme náisiúnta, leagadh síos an creat rialála do dhobharshaothrú an Aontais lena n-áirithítear maolú ar an tionchar a d’fhéadfadh a bheith ag gníomhaíochtaí dobharshaothraithe ar an gcomhshaol (bíodh sin i dtéarmaí lorg carbóin, eisiltigh, dramhaíola nó tionchair eile ar éiceachórais mhuirí agus fionnuisce), agus nach ndéanann gníomhaíochtaí dobharshaothraithe dochar suntasach d’éiceachórais ná don bhithéagsúlacht.

Mar sin féin, is féidir feidhmíocht chomhshaoil earnáil dobharshaothraithe an Aontais a fheabhsú tuilleadh tríd an méid seo a leanas a dhéanamh: (i) a áirithiú go gcuirfear an reachtaíocht chomhshaoil i bhfeidhm go hiomlán agus go gcomhlíonfar na cuspóirí atá léi; (ii) tionchar an dobharshaothraithe a mhaolú tuilleadh; agus (iii) dobharshaothrú ag a bhfuil tionchar comhshaoil níos ísle agus dobharshaothrú a sholáthraíonn éicisheirbhísí a chur chun cinn.

Is é is aidhm do na ‘Treoirlínte straitéiseacha maidir le dobharshaothrú níos inbhuanaithe agus níos iomaíche san Aontas don tréimhse 2021 go 2030’ feidhmíocht chomhshaoil na hearnála dobharshaothraithe a fheabhsú trí thionchar an dobharshaothraithe a theorannú tuilleadh, chomh maith leis na cineálacha dobharshaothraithe is tairbhiúla don chomhshaol agus don aeráid a chur chun cinn amhail dobharshaothrú ísealtrófach agus dobharshaothrú orgánach.

Teastaíonn cáilíocht mhaith uisce ó dhobharshaothrú chun sláinte agus leas barrmhaith ainmhithe uisceacha agus brabúsacht feirme uiscí a áirithiú. Dá bhrí sin, tá tábhacht ar leith don dobharshaothrú ag baint leis an gcomhrac i gcoinne thruailliú an uisce ag Ballstáit an Aontais, i gcomhréir leis an uaillmhian maidir le ‘truailliú nialasach’ a shainítear sa Chomhaontú Glas don Eoraip.

Tá údarú de dhíth ar tháirgeoirí dobharshaothraithe sula n-úsáideann siad sáile nó fionnuisce le haghaidh na feirme. Nuair a fhilleann siad ar an gcomhshaol, níor cheart go dtiocfadh meath ar stádas an dobharlaigh. Ní mór do sceitheadh ó shaoráidí dobharshaothraithe an Aontais dianchaighdeáin cháilíochta uisce an Aontais a chomhlíonadh chomh maith le dianrialacháin náisiúnta, réigiúnacha agus áitiúla.

Is féidir le cineálacha áirithe dobharshaothraithe amhail feirmeoireacht moileasc agus feirmeoireacht algaí agus inveirteabrach eile, nuair a dhéantar iad a bhainistiú go hiomchuí, cáilíocht an uisce a fheabhsú mar gheall ar ionsú cothaitheach breise agus ábhair orgánaigh ón gcomhshaol.

Is éard atá i gcórais dobharshaothraithe athshruthaithe (RAS) saoráidí dobharshaothraithe ar talamh — bídís faoin aer nó laistigh — lena n-íoslaghdaítear tomhaltas uisce tríd an uisce a scagadh, a choigeartú agus a athúsáid.

I gcomparáid le lochán traidisiúnta nó dobharshaothrú uisce oscailte, is féidir leis an bpróiseas athshruthaithe uisce in RAS na coinníollacha cultúir a rialú agus dramhaíl a bhailiú. Ina theannta sin, seachnaíonn dobharshaothrú ar talamh éalú agus cuireann sé teorainn le tarchur seachtrach galar agus seadán. Tugann RAS gealltanas maidir le táirgeadh bia níos inbhuanaithe le tomhaltas níos ísle fionnuisce, agus achair iompair níos giorra, mar is féidir iasc a fhás níos gaire do na margaí. Trí na coinníollacha cultúir a rialú, is féidir táirgeadh dobharshaothraithe i saoráid RAS a bhunú beagnach áit ar bith, beag beann ar dhálaí áitiúla. Tríd an táirgeadh ar tír a bhogadh, is féidir leis an nganntanas spáis agus iomaíochta atá ar fáil chun rochtain a fháil ar limistéir farraige a mhaolú freisin.

Ar an láimh eile, is gnách go mbíonn saoráid RAS dian ar fhuinneamh agus costasach. Tá costais infheistíochta ard, agus ídíonn an teicneolaíocht athshruthaithe méideanna ollmhóra fuinnimh agus ní mór do lucht saothair oilte í a rialú agus a bhainistiú. Ina theannta sin, tá an teicneolaíocht fós ann chun a hinmharthanacht ar tháirgeadh ar mhórscála a chruthú, go háirithe maidir le timpeallachtaí uisce salanda.

Ní mór leibhéil thábhachtacha (35-50 %) de phróitéiní an-díleáite agus ardfhuinneamh trí shaillte ardcháilíochta a ionchorprú i mbeatha le haghaidh iasc saothraithe, chun a ngníomhaíocht agus a bhfás a choinneáil ar bun. Is ó thrí phríomhbhunús a thagann na hamhábhair atá ar fáil chun uisce beatha den sórt sin a mhonarú:

(i) Seachtháirgí glasraí ó chruithneacht, soighe agus arbhar Indiach.

(ii) Min éisc agus ola éisc ó éisc agus ó chrústaigh mhuirí cé go bhfuil a sciar i mbeatha ag laghdú.

(iii) I gcásanna áirithe, seachtháirgí ón earnáil táirgthe ainmhithe talún freisin, atá an-chothaitheach.

Sa lá atá inniu ann, tá córais beathaithe inbhuanaithe á gcur chun cinn, rud a chuireann teorainn leis an spleáchas ar mhin éisc agus ar ola éisc ó stoic fhiáine le haghaidh táirgeadh bia, mar shampla, úsáid comhábhar próitéine malartach a spreagadh, amhail algaí nó feithidí, nó dramhaíl ó thionscail eile. Léirítear é sin freisin sna treoirlínte straitéiseacha le haghaidh dobharshaothrú níos inbhuanaithe agus níos iomaíche san Aontas don tréimhse 2021 go 2030.

De réir Rialachán (AE) 2018/848 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 30 Bealtaine 2018 maidir le táirgeadh orgánach agus lipéadú táirgí orgánacha (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32018R0848), is córas foriomlán bainistithe feirme agus táirgthe bia é an táirgeadh orgánach lena gcomhcheanglaítear na cleachtais is fearr maidir leis an gcomhshaol agus gníomhú ar son na haeráide, ardleibhéal bithéagsúlachta, caomhnú acmhainní nádúrtha agus cur i bhfeidhm ardchaighdeán leasa ainmhithe agus ardchaighdeán táirgthe i gcomhréir leis an éileamh atá ag líon méadaitheach tomhaltóirí ar tháirgí a tháirgtear trí shubstaintí agus próisis nádúrtha a úsáid. Déantar foráil sa Rialachán seo, in éineacht le gníomhartha tánaisteacha ábhartha áirithe, maidir le rialacha táirgthe mionsonraithe do dhobharshaothrú orgánach lena n-áirítear ceanglais chomhshaoil, urraim do thréimhse chun tiontú go táirgeadh orgánach, cothú, leas ainmhithe, cúram sláinte agus ceanglais feirmeoireachta lena ngabhann uasdlúis stocála mhionsonraithe do speicis agus teorainneacha dochta maidir le hionchur seachtrach a úsáid, i measc nithe eile maidir le cóireálacha tréidlianna.

Chun go mbeidh siad in ann lógó orgánach an Aontais a úsáid agus ‘orgánach’ a lua ar lipéid a dtáirgí, ní mór do chomhlacht rialaithe arna fhormheas ag na húdaráis inniúla na hoibreoirí orgánacha a dheimhniú, ar comhlacht é a fhianóidh go bhfuil a ngníomhaíocht á déanamh i gcomhréir le rialachán orgánach an Aontais.

Tá tuilleadh eolais faoi chóras deimhniúcháin orgánaigh an Aontais agus faoina fhorfheidhmiú ar fáil ar an leathanach gréasáin seo a leanas de chuid an Choimisiúin:

Feirmeoireacht orgánach (https://agriculture.ec.europa.eu/feirmeoireacht/orgánach-feirmeoireacht…). Ina theannta sin, tá doiciméad Ceisteanna Coitianta maidir le forálacha a bhaineann le táirgeadh orgánach, lena n-áirítear caibidil maidir le dobharshaothrú orgánach, ar fáil anseo: https://agriculture.ec.europa.eu/system/files/2022-09/organic-rules-faq….